Tarımda kullanılan ve halk arasında “tarım zehiri” olarak bilinen pestisit kalıntıları, sinir sistemi bozuklukları, hormonel hasarlar ve hatta kansere yol açabilecek nitelikte. Avrupa Birliği bu maddelere karşı sıfır tolerans gösterirken, Türkiye’den ihraç edilen ürünlerde ardı ardına yüksek oranlarda kalıntı tespit edilmesi endişeleri artırıyor.

Okratoksin A Alarmları: Tohumdan Meyan Köküne

En sık karşılaşılan zararlı madde ise Okratoksin A oldu.

  • Almanya, Türkiye'den ithal edilen ayçiçeği tohumlarında izin verilen seviyenin 6,5 katı zehirli madde tespit etti.
  • Aynı ülke, armut sevkiyatında da sınırın 2,3 katı oranında Okratoksin A buldu ve ürünlere “potansiyel tehlike” kodu verdi.
  • Kuru kayısı sevkiyatlarında ise Polonya, Hollanda, Finlandiya ve yeniden Polonya gibi ülkeler, sınırın 10 kata kadar aşıldığını bildirerek ürünleri reddetti.
  • Kuru incirler ise Hollanda ve İtalya tarafından sırasıyla 5,25, 3,6 ve 2,2 kat oranlarında limit aşımı sebebiyle geri çevrildi.
  • Yunanistan'da tespit edilen en çarpıcı örnek ise, Türkiye’den gelen organik meyan kökü tozu oldu: Zehir seviyesi 28,5 kat fazlaydı.

Aflatoksin B1: En Tehlikeli Madde, En Çok Türkiye’den Geldi

Tarım ve Orman Bakanlığı’nın en riskli toksin olarak nitelendirdiği Aflatoksin B1, Türkiye’nin ihracat karnesinde başı çekiyor.

  • Almanya, Türkiye’den gelen üç farklı kuru incir sevkiyatını geri çevirdi.
  • Bulgaristan ise kuru incirlerde sırasıyla 2,5 ve 4 kat limit aşımı tespit etti.
  • Antep fıstığı sevkiyatları da tehlike sınırını geçti: Bulgaristan ve Yunanistan'da yapılan kontrollerde 7 kata varan zehirli madde ölçüldü.
  • İtalya fındık ve inciri, Fransa ise 3 ayrı kuru incir sevkiyatını sınırda reddetti.
  • Çekya ise Türkiye menşeli bir çikolatada aflatoksin bulunduğu için ürünleri iade etti.

Sadece Aflatoksin Değil: Gıdalarda Kimyasal ve Bakteriyel Tehditler

Türkiye menşeli ihraç ürünlerinde yalnızca aflatoksin ve okratoksin değil; aynı zamanda salmonella, sülfit, ponceau 4R, pirolizidin alkaloidleri, bacillus cereus ve ESBO gibi birçok kimyasal ve bakteriyel tehlike de tespit edildi. Avrupa ülkeleri bu ürünleri ya sınırdan geri gönderdi ya da piyasaya girmiş olanları tüketiciden toplattı.

AB Standartları Geldi Ama Uyum Hâlâ Eksik

Tarım ve Orman Bakanlığı, 7 Ocak 2025'te yayımladığı yönetmelikle pestisit kullanımına AB kriterlerine uyum sağlamak adına yeni limitler getirmişti. Ancak aradan geçen 6 ayda ihraç edilen ürünlerdeki kalıntı şikayetlerinin hâlâ yüksek olması, uygulamada ciddi eksikler olduğunu gösteriyor.

Uzmanlar Uyarıyor: İç Pazarda Ne Durumda?

Avrupa sınırında tespit edilen bu zehirli maddelerin Türkiye iç pazarında denetlenip denetlenmediği ise ayrı bir tartışma konusu. Uzmanlar, “İhracatta tespit edilen bu maddelerin aynısı iç piyasada tüketiliyor olabilir” diyerek daha sıkı denetim çağrısında bulunuyor.